روزهای پایانی اسفند و ایام نوروز برای خیلیها از جمله کسانی که در موقعیت سرپرستی هستند، رنگ و بوی متفاوتی دارد. در این یادداشت به طور اختصاصی هفت پیشنهاد به مدیران مدارس ارائه میدهم و از ایشان درخواست میکنم با تاملی درباره سی روز آینده، متناسب با شرایط خود به اجرای این پیشنهادها و یا ایدههای تازهی دیگری برای بهبود عملکردشان اقدام کنند.
یک. ظرف زمان
فرقی نمیکند چند سال و چند ماه است که تجربه مدیریت یک مدرسه را بر عهده دارید، یک برگه کاغذ بردارید و چکیدهای از سال ۹۶ خود را در دوازده سطر بیان کنید. برای هر ماه سال یک سطر در نظر بگیرید. میتوانید از کلیدواژه هایی استفاده کنید. این برگه برای شما خواهد بود و کاملا شخصی. حتما بنویسید. پس از انجام این فعالیت نگاهی به ۱۲ ماه گذشته بیندازید. برای هر کدام از مواردی که نوشتهاید - چه رخدادها، چه دغدغهها، چه مشغلهها، چه آغازها و چه انجامها - به نوعی زمانی را اختصاص دادهاید. حالا برگه مرور سال ۹۶ خود را از یک منظر تحلیل کنید: مدیریت زمان. مدیریت زمان شما در سال ۹۶ چگونه بوده است؟ چه قوتها و ضعفهایی داشتهاید؟ در عمل چه کردهاید و چه یاد گرفتهاید؟ پس از این تحلیل، برای به بهبود مدیریت زمان خود در سال ۹۷ فکر کنید. و آنچه به نظرتان باید انجام دهید، در این روزهای پایانی اسفند آزمایش کنید. آزمایش کنید و ببینید آیا تاثیر دارد؟ برای آزمایش کردن ایده خودتان سخت گیر نباشید. یک شبیه سازی کوچک است. به امتحانش میارزد. شما میتوانید مدیریت زمان خود را بهبود دهید.
دو. مدرسهتکانی
در مدرسه خود قدم بزنید. قدم بزنید و خوب مشاهده کنید. آیا از فضای مدرسه خود به خوبی استفاده میکنید؟ شاید در قدم زدنتان باید درباره چیزهای بلااستفادهای که انبار شده است، تصمیمگیری کنید. به بعدها موکول نکنید. تصمیم بگیرید. استفاده موثر از فضای فیزیکی و امکانات مجموعه آموزشی تحت مدیریت شما، موجب بهرهوری خواهد شد. شاید ایدهای به نظرتان برسد که در سال نو، با در نظر گرفتن شرایطی، از فضای فیریکی و امکانات مدرسه شما، اهالی محله هم بهرهمند شوند. نمیدانم چه ایدهای! فقط خواستم یادآوری کنم که در مرز دیوارهای مدرسه گرفتار نشوید.
سه. یک فعالیت مشارکتی با همه دانش آموزان و معلمان
نسیم نوروزی، نشاط دیگری دارد. به طراحی و اجرای یک فعالیت با جلب مشارکت دانش آموزان و معلمان فکر کنید. با دانش آموزان و همکارانتان مشورت کنید. از رنگ آمیزی دیوار حیاط مدرسه تا ملاقات با بیماران یک مرکز مراقبت و توانبخشی در نزدیکی مدرسه. من اگر جای شما باشم یک زنگ ایدهپردازی تعریف میکنم. سپس یک جلسه با حضور نمایندگان معلمان و نمایندگان دانش آموزان ترتیب میدهم و با بررسی ایدهها، درباره فعالیت مشارکتی به جمع بندی میرسم. نوروز بهانه است؛ این فعالیت یک فرصت یادگیری جمعی است.
چهار. سواد رسانهای
به عنوان مدیر یک مدرسه، سواد و آموزش رسانهای خود را ارتقا دهید. دکتر یونس شکرخواه می نویسند: «سواد رسانهای یا Media Literacy در یک تعریف بسیار کلی عبارت است از یک نوع درک متکی بر مهارت که براساس آن میتوان انواع رسانهها و انواع تولیدات آنها را شناخت و از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد. این درک به چه کاری میآید؟ به زبان ساده، سواد رسانهای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است که چه موادی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزی را باید مصرف کرد و چه چیزی را نه و یا اینکه میزان مصرف هر ماده بر چه مبنایی باید استوار باشد. سواد رسانهای میتواند به مخاطبان رسانهها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانهای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به دیگر سخن، سواد رسانهای کمک میکند تا از سفره رسانهها به گونهای هوشمندانه و مفید بهرهمند شد. در فضای رسانهای باید دانست چه مقدار باید در معرض رسانههای مختلف اعم از دیداری، شنیداری و نوشتاری بود و چه چیزهایی را از آنها برداشت.»
پنج. دو کتاب و دو مقاله
در تعطیلات نوروز میتوانید دو کتاب و دو مقاله را انتخاب کنید که بخوانید. در انتخاب این دو کتاب و دو مقاله دقت کنید. پیشنهاد میکنم یکی از کتابها را در زمینه مورد علاقهتان به رمان، داستان، شعر انتخاب کنید. کتاب دیگر را در حوزه آموزش انتخاب کنید. پیشنهاد من به شما، کتاب « ذهن، یادگیری و آموزش » تالیف تریسی تاکوهاما-اسپینوزا است که به همت دکتر محمود تلخابی و همکاران ایشان ترجمه شده است. در پیوند میان علوم شناختی و علوم تربیتی، قلمرو مطالعاتی جدیدی برای فهم تربیت اثربخش شکل گرفته است. به عنوان یکی از دانش آموختگان مطالعات ذهن، مغز و تربیت پیشنهاد میکنم با این قلمرو بین رشتهای آشنا شوید و در مقام یک مدیر مدرسه با آگاهی از دانش ذهن و مغز، بهسازی امر آموزش را دنبال کنید. کتاب « ذهن، یادگیری و آموزش » توسط انتشارات شناخت و تربیت انگاره در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است. می توانید دو مقاله کوتاه هم برای مطالعات نوروزی خود در نظر بگیرید. این مقالهها را با جستوجو و مشورت انتخاب کنید. پیشنهاد میکنم این دو مقاله، درباره مهارتهای مدیریت و رهبری آموزشی باشد.
شش. جستوجو درباره خدمات و محصولات جدید
در کشورهای مختلف دنیا و در ایران، کسبوکارهای نوپایی در عرصه آموزش به وجود آمدهاند. کسبوکارهای نوپا، هر سال با طراحی خدمات و محصولاتی جدید سعی در بهبود کمی و کیفی آموزش دارند. ارائه راهکارهایی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در زمینههای گوناگون از جمله آموزش به طور روزافزون در حال گسترش است. در جایگاه یک مدیر مدرسه، آشنایی شما با خدمات و محصولات جدید این عرصه میتواند به تولد ایدههای تازهای منجر شود. درباره این خدمات و محصولات جدید جستوجو کنید.
هفت. پدر و مادر
به یاد پدر و مادر بودن، به سن و سال و جایگاه حرفهای ربطی ندارد. برای پدر و مادر خودتان یک کاری انجام دهید.
برای پدر و مادر همکارانتان در مدرسه هم فکر کنید. مثلا هدیهای به مناسبت سال نو ویژه پدر و مادر همکارانتان در نظر بگیرید. حتی میتوانید با همکاری مربیان و معلمان مدرسه، دانش آموزان مدرسه خود را تشویق کنید که به مناسبت نوروز برای پدرها و مادرها هدیهای آماده کنند. نوروز فرصتی برای تمرین محبت است؛ حتی یک نگاه محبت آمیز به پدر و مادر. رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم فرمودند: نَظَرَ الوَلَد الی والدَیهِ حُبّاً لهُما عبادَة. نگاه محبّت آمیز فرزند به پدر و مادرش عبادت است. «بحار الانوار، جلد هفتاد و چهار، صفحه هشتاد»
سیدعلیرضا کاشیزاد
این یادداشت در سیزده اسفند هزار و سیصد و نود و شش، در کانال تفکر سیستمی منتشر شده است.